Wassenaer.net

Arent VIII van Wassenaer (1610–1681)
schilder: Pieter Nason (1611–1689)

Arent VIII van Wassenaer 7.12.1610–16.1.1681

heer van Duivenvoorde, Voorschoten en Veur, ’t Woud en Rosande (bij koop 14 2 1661)
kolonel der ruiterij in Statendienst 1663
gouverneur van Willemstad 1664
lid van de ridderschap van Holland
gecommitteerde Raad
hoogheemraad van Rijnland
superintendant van Leeuwenhorst
luitenant houtvester en stadhouder van de grafelijkheidslenen
grootzegelbewaarder van Holland

Arent was de oudste zoon van Johan van Wassenaer Duivenvoorde en Maria van Voorst. Voor hem waren twee zusters geboren. Zijn moeder stierf negen dagen na zijn geboorte.
Johan hertrouwde twee jaar later met Clara de Hinojosa. Uit dat huwelijk werden nog vijf kinderen geboren, zodat het huis aan de Kneuterdijk, waar het gezin woonde, wel lange tijd vol leven zal zijn geweest...

Van Arents vroege jeugd is niet veel bekend. De familie was bevriend met het hof. Arent heeft mogen meelopen in de begrafenisstoet van prins Maurits in 1625. Hij was toen vijftien jaar oud. Jan van der Velde (1593–1641) heeft een gravure gemaakt van die grote optocht. Arent loopt daar met een zwierige mantel, een wijde hoed en een stok in de hand.¹⁾

Zijn oudere zuster Machteld was hofdame bij prinses Amalia, de vrouw van stadhouder Frederik Hendrik.
Arent heeft nog een korte tijd in Leiden gestudeerd, maar koos tenslotte voor een militaire carrière. De Tachtigjarige Oorlog was nog niet afgelopen.
Eerst was hij ritmeester en in 1644 werd hij sergeant-majoor van een compagnie te paard.
Hij heeft met zijn compagnie veel bij of in de vesting Maastricht gelegen. Frederik Hendrik had die stad in 1632 op de Spanjaarden veroverd en er een garnizoen gevestigd. De situatie was toch onveilig gebleven en stad en omgeving moesten beschermd blijven.

Nadat zijn vader in 1645 gestorven was, heeft Arent diens ingewikkelde erfenis moeten regelen. Er waren acht kinderen van twee verschillende moeders. Er waren huizen met kostbare inboedels, er waren heerlijkheden en kapitaal. En er was zelfs nog een oude zaak van Arent VII, Arents grootvader. Deze had indertijd op het einde van de zestiende eeuw van een pachter in Ankeveen een paar koeien gekocht en de optimistische verkoper had indertijd gezegd: ‘betaal maar als de oorlog voorbij is’. Die rekening was al die lange oorlogsjaren onbetaald gebleven.

Arent erfde het huis aan de Kneuterdijk en kasteel en heerlijkheid Duivenvoorde. Pieter kreeg de heerlijkheid Starrenburg en Willem de heerlijkheid Veur. De zusters moesten natuurlijk gecompenseerd worden. Bij het sterfbed van zijn vader in 1645 had Arent deze moeten zweren dat hij de verhouding van zijn halfzuster Maria (1618–1655) met de ‘knecht’ Wolf Hendrik Saltzer van Emden, zou tegenhouden.

Na de dood van haar vader is Maria bij haar tante Catharina de Hinojosa gaan wonen en deze heeft haar waarschijnlijk aangemoedigd Wolf weer te ontmoeten. Hij was indertijd naar Duitsland gevlucht maar heeft Maria niet kunnen vergeten. In 1646 of 1647 is hij teruggekomen naar Den Haag. De geliefden hebben elkaar weer gezien en Maria werd zwanger. Zij maakten plannen om te trouwen.
Toen Arent hier achter was gekomen heeft hij met hulp van zijn broers Willem en Pieter, zijn zusters Theodora en Elisabeth en zijn zwager Adriaan van der Mijle, de echtgenoot van zijn zuster Petronella, Maria op een vreselijke manier behandeld. Hij heeft haar eerst in een huis voor gestoorde vrouwen laten opsluiten, daarna op een schip laten zetten, vervolgens in Arnhem op een zolder laten opsluiten en tenslotte weer op een ander schip laten zetten met de bedoeling haar naar Venetië te vervoeren, waar ze dan als blanke slavin verkocht zou kunnen worden.

Alleen Machteld, Arents tweede zuster, heeft zich van deze wreedheden afzijdig gehouden en tot woede van de broers is Catharina de Hinojosa Maria al die tijd blijven helpen en steunen.
Op de een of andere manier hebben Wolf en Maria hulp gehad en heeft Maria weten te ontsnappen van het laatste schip. Zij zijn naar Arnhem gevlucht, waar ze wilden trouwen. De broers wilden dat verhinderen, maar het paar heeft de zaak voor het Hof van Gelderland kunnen brengen. De broers hebben die rechtszaak weten te traineren, maar tenslotte hebben Wolf en Maria gewonnen. Ze zijn in 1649 in Oosterbeek getrouwd. Het kind dat zij verwachtte is echter voor hun huwelijk geboren en gestorven. Na hun huwelijk zijn zij naar Duitsland vertrokken.
De advocaten van Wolf Saltzer hebben later geschreven dat de enige taal die de broers verstonden er een van stokken en pistolen was.²⁾

In de genealogie van de familie Van Wassenaer wordt vermeld dat Maria jong gestorven is.

In januari 1646 is Arent getrouwd met zijn achternichtje Anna Margaretha van Scherpenzeel (1622–1660). Zij was de kleindochter van een broer van zijn grootmoeder.
Het gezin ging op Duivenvoorde wonen, maar Arent moest in de eerste jaren van hun huwelijk veel terug naar Maastricht om bij zijn compagnie te zijn.
Arent en Anna Margaretha kregen zeven kinderen die allen op Duivenvoorde geboren zijn.
Drie van de kinderen hebben de volwassen leeftijd bereikt.

Anna Margaretha is in 1662 gestorven, de oudste zoon Jacob was toen nog maar elf jaar oud.

In 1664 werd Arent gouverneur van Willemstad. Hij volgde zijn zwager Adriaan van der Mijle op, die ziek was en nog datzelfde jaar zou sterven.
Het was goed toeven in Willemstad, een van de eerste garnizoensplaatsen van de Republiek.
De gouverneur woonde in een mooi groot huis, het Mauritshuis, dat omringd was door een gracht en bomen.
Behalve voor de huisvesting, voeding en kleren voor het leger en het onderhoud van de vestinggebouwen was er genoeg geld om feesten voor de officieren te organiseren en bier aan de mannen uit te delen.

Ook voor de geestelijke gezondheid werd gezorgd. In Willemstad werd een van de eerste en mooiste protestantse kerken van het land gebouwd.
Arents oudste zoon Jacob was in die jaren bij zijn vader. Hij was gelegerd in het garnizoen aldaar.
In 1666 heeft Arent het gouverneurschap van Willemstad opgegeven en nam hij tegelijkertijd ontslag als kolonel van het Staatse leger.
Twee jaar later schonk Arent de heerlijkheid Voorschoten aan Jacob. Zo kreeg deze de kans om op vroege leeftijd carrière in de Republiek te maken:
met het bezit van de heerlijkheid kon hij in de ridderschap komen en daardoor gecommitteerde raad en lid van de Staten Generaal worden.

Ook voor zijn andere zoon Willem Frederik had Arent gezorgd door indertijd nog samen met Anna Margaretha de heerlijkheid Rosande voor hem te kopen.
In 1674 gaf Arent al zijn andere banen op en hij regelde dat Jacob hem ook in het Hoogheemraadschap van Rijnland kon opvolgen.
Jacob woonde met zijn gezin in het grote huis aan de Kneuterdijk en Arent heeft zich op kasteel Duivenvoorde teruggetrokken.

In het archief zijn apothekersrekeningen voor medicijnen gevonden, die Arent gedurende tien jaren heeft ontvangen. Jammer genoeg staan de namen van die medicijnen niet op de rekening. Misschien heeft hij zich al die jaren niet goed gevoeld en heeft hij zich daarom zo vroeg uit het openbare leven teruggetrokken of was het omdat hij de bestuurlijke carrière van zijn oudste zoon wilde bespoedigen, nu die in 1668 getrouwd was met Jacoba van Liere? En wilde hij daarom voorkomen dat deze, net als hijzelf indertijd, met het leger ten oorlog zou moeten trekken.

Arent maakte het huwelijk van Jacob met Jacoba van Liere mee en de geboorten van de eerste kleinkinderen. Hij stierf in 1681 in Den Haag.

In 1671 had Arent de Haagse portretschilder Pieter Nason (1611–1689) de opdracht gegeven om van zijn drie kinderen, Jacob, Willem Frederik en Geertruyd Anna en van Jacobs vrouw Jacoba van Liere portretten te schilderen. Dat zijn de mooiste portretten geworden die de familie bezit.
Wellicht wilde hij die in Duivenvoorde bij zich hebben waar ze, met uitzondering van het portret van Willem Frederik, nog steeds hangen.

NOTEN
1 Gravure van J. van der Velde, 1625. Muller Geschiedenis Prenten,
1537. Collectie I.B. Begrafenisstoet van prins Maurits, nr. 5
2 Koene 2011: 162–205

• Vorige
• Next