Wassenaer.net

"Heren van Stand"
Van Wassenaer: 800 Jaar Adelsgeschiedenis

Op 15 november 2000 werd in het Haags Historisch Museum de eerste van de drie tentoonstellingen geopend in het kader van het Van Wassenaerproject. Deze tentoonstelling duurde tot 18 februari 2001. De andere tentoonstellingen, op Duivenvoorde en op Twickel, waren van 15 april tot 15 augustus 2001 zijn geopend. Nadere informatie over de tentoonstelling in het Haagsch Historisch Museum op de website van het museum. Een team onder leiding van Drs Michiel van der Mast heeft overuren gewerkt om de tentoonstelling in de vier benedenzalen in te richten.

Bijzonder aan deze tentoonstelling is vooral het "kinderspoor". Een speciale route voor kinderen leidt langs educatieve en met moderne middelen vormgegeven serie beweegbare en licht- en geluidgevende objecten. Zo leren zij over vroeger, over stambomen en over de vraag of het in deze tijd eigenlijk nog wel iets voorstelt om "van adel" te zijn. Wat maakt het allemaal nog uit in deze wereld van internet, gameboys, Olympische helden, voetbalsterren en van Britney Spears?

Zie ook artikel: GESCHIEDENIS IN BEELD

PERSBERICHT Haags Historisch Museum:

TENTOONSTELLING
16 november 2000 t/m 18 februari 2001

H E R E N   V A N   S T A N D

800 jaar familiegeschiedenis Van Wassenaer
Adel spreekt meer dan ooit tot de verbeelding. Televisiedocumentaires, biografieën, interviews en fotoboeken over de adel vinden gretig aftrek. En nu is er dan de tentoonstelling HEREN VAN STAND in het Haags Historisch Museum. Daarin wordt een beeld gegeven van 800 jaar familiegeschiedenis van één van de oudste adellijke geslachten, de Van Wassenaers. Een centrale rol in het leven van de adel speelde de zorg voor het familiebezit, dat voor een groot deel macht, status en inkomen bepaalde. Het is het centrale thema van de tentoonstelling. Het rijke bezit van de familie Van Wassenaer wordt gevisualiseerd aan de hand van fraai geschilderde portretten, kostbaar familiezilver, prenten van kastelen en tuinen, eeuwenoude archiefstukken en vele andere voorwerpen.

 De naam Van Wassenaer gaat terug op de burcht die zij stichtten ter plaatse van het huidige Burchtplein in Wassenaar. In een oorkonde van de graaf van Holland uit november 1200 worden ze voor het eerst genoemd. Hieruit blijkt dat de Van Wassenaers feitelijk al geruime tijd tot de hoge adel werden gerekend. In de zestiende eeuw wisten genealogen de stamboom fors te vergroten door hen te laten afstammen van Bataafse koningen uit de Romeinse tijd. De Van Wassenaers lieten zich deze fictieve ouderdom van hun familie graag aanleunen, aangezien het hun prestige vergrootte. Toen er bij Katwijk op grondgebied van de familie Van Wassenaer Romeinse oudheden werden aangetroffen, werd een deel hiervan uitgestald in het familiehuis aan de Haagse Kneuterdijk, waarmee de unieke ouderdom van de familie werd benadrukt.

 Eén van de belangrijkste kenmerken van de adel is het hebben van een groot aantal rechten. Daarmee konden zij zich een machtspositie en bezittingen verwerven. Rond 1500 viel bijvoorbeeld vrijwel het hele gebied tussen Den Haag en de Oude Rijn bij Leiden onder de Van Wassenaers. Zij betrokken tal van kastelen als Duivenvoorde in Voorschoten, ’t Sandt in Katwijk, het Huis te Warmond, Kasteel Zuidwijk in Wassenaar en Twickel in Delden. In Den Haag liet Johan Hendrik van Wassenaer Obdam in 1717 naar ontwerp van Daniël Marot in de hoek van de Kneuterdijk een fraai stadspaleis bouwen. Het huis werd weelderig ingericht en ook de grote kunst- verzameling van Johan Hendrik was er in ondergebracht.

Een hoge komaf betekende ook het bekleden van hoge functies. Als burggraven van Leiden bemoeiden de Van Wassenaers zich intensief met de ontwikkeling van de Sleutelstad. Jan II van Wassenaer was behalve burggraaf ook een gevreesd krijgsman. Tijdens één van de veldtochten waaraan hij deelnam, liep hij een verwonding aan zijn kaak op. Sindsdien wordt hij ‘Jan met de kaak’ genoemd. Jacob van Wassenaer Obdam was admiraal. Bij de zeeslag bij Lowestoft in 1665 vloog hij met zijn schip de lucht in, toen de kruitkamer door een kogel werd getroffen. Verscheidene Van Wassenaers waren lid van de Ridderschap die deel uitmaakte van het gewestelijk bestuur, zoals de Staten van Holland. Om hiervan lid te kunnen worden moest men een stamboom kunnen tonen, waaruit bleek dat men van adel was.

Deze hoge functies leverden niet alleen macht, status en geld op. Ze werden ook gebruikt voor het leggen van contacten en het onderhouden en uitbreiden van netwerken. Dat was van groot belang voor het vinden van goede huwelijkspartners voor de kinderen en met name voor de oudste zoon. Want een meisje uit een rijke (adellijke) familie bracht bij een huwelijk nieuwe bezittingen in. Wanneer de vader was overleden kwam een groot deel van het familiebezit bij de oudste zoon terecht. De geboorte van een zoon uit diens huwelijk was dan ook een feestelijk gebeuren: door hem werd het geslacht Van Wassenaer voortgezet en het familiebezit veiliggesteld. Maar het kon ook gebeuren dat er geen erfopvolger was. Bij het huwelijk van de dochter(s) ging het bezit over op een andere familie. Zo kwam in 1732 Kasteel Duivenvoorde - het ‘stamslot’ van het geslacht Van Wassenaer van Duivenvoorde – bij de familie Torck terecht.

Tijdens de Franse overheersing aan het eind van de achttiende eeuw raakten de Van Wassenaers hun oude rechten als ambachtsheren kwijt. Onder koning Willem I werden deze rechten deels weer hersteld, om na enkele decennia voorgoed te worden afgeschaft. Het enige recht dat zij behielden was het dragen van een titel. 

In de negentiende en twintigste eeuw is veel bezit verkocht of kreeg een andere, meer openbare bestemming: een kasteel werd museum, een landgoed werd pretpark of wandelgebied. Wel wist de adel zich te handhaven in hoge maatschappelijke posities. 

De tentoonstelling die van 16 november 2000 tot en met 18 februari 2001 in het Haags Historisch Museum te zien is,  maakt onderdeel uit van de viering van ‘800 jaar Van Wassenaer’. Bij de Stichting Hollandse Historische Reeks verschijnt een omvangrijke publicatie met een aantal artikelen over de Van Wassenaers (300 blz., 200 ill., deels in kleur, prijs f 125,-). Daarnaast zijn er van 1 april – 1 oktober 2001 tentoonstellingen over deze familie in Kasteel Duivenvoorde in Voorschoten en Kasteel Twickel in Delden.

• Vorige