Wassenaer.net

De Maaltijd van de Heren van Liere (schilder onbekend)

De schilder van de ‘Maaltijd van de Heren van Liere’ is niet bekend. Op het schilderij zien we een gezelschap mannen aan een rijkelijk met spijs en drank gevulde tafel zitten.
Zes heren, in het zwart gekleed, lijken belangrijke figuren, maar de drie heren in het midden lijken wel de allerbelangrijksten te zijn. Dat zijn de drie gebroeders Van Liere. De oudste, Arnold, tussen 1500 en 1529 herhaaldelijk schepen en burgemeester van Antwerpen, maar ook ridder, heer van Santhove en Woldesedan. De volgende is Nicolaas, waar Jacoba van Liere van afstamde, heer van Berchem en markgraaf van Antwerpen. Willem, de jongste, was ridder en ambtman of amman (een hoge rechterlijke functie) van Antwerpen maar ook meerdere malen burgemeester van Antwerpen tussen 1526 en 1535. Hun zus, Adriana van Liere, was de overgrootmoeder van Nicolaas Rockox (1560-1640), ook meerdere malen burgemeester en schepen van Antwerpen tussen 1887 en 1636. 

De familie Van Liere was vanaf de twaalfde eeuw bekend in Antwerpen en omstreken. In 1196 wordt een zekere Willem van Liere ook al genoemd als markgraaf van Antwerpen.
Op het eind van de vijftiende eeuw tot halverwege de zestiende eeuw maakte de stad Antwerpen een bloeitijd door. Handel en industrie waren gegroeid en de bevolking bijna verdubbeld.
De stad werd de nieuwe handelspartner van de Engelsen voor de lakenindustrie, voor de Portugezen het belangrijkste distributiecentrum van hun specerijenhandel, de Duitse banken stichtten er hun filialen, de haven werd de grootste in Europa.

Het zal de gebroeders Van Liere goed zijn gegaan. Arnold van Liere liet aan de huidige Prinsstraat in Antwerpen een opmerkelijk stadspaleis, het Hof van Liere, bouwen tussen 1516 en 1520. Albrecht Dürer zou het tijdens zijn reis naar Antwerpen in 1521 bewonderd hebben. De broers lieten zich schilderen in een van de schitterende ontvangstzalen van deze patriciërswoning. Het huis bestaat nog gedeeltelijk en is thans het centrale gebouw op de stadscampus van de universiteit van Antwerpen. Dit stadspaleis zou opgetrokken zijn door architect Dominicus de Waghemakere of althans zijn school, maar kwam in feite in verschillende fasen tot stand. De patriciërswoning in Brabants-Gotische stijl werd meermaals verbouwd, aangebouwd, ingebouwd, aangepast en gerestaureerd. Het meest oorspronkelijke deel is de zuidwestelijke binnenplaats met de laatgotische galerij en aan de straatzijde een gotische poortomlijsting.Aangezien Arnold van Liere als eerste een gebouw liet oprichten in de nog te ontginnen straat, noemde de straat initieel de ‘Straat van Liere’. Later in de 16de eeuw werd de straat omgedoopt tot Prinsstraat. De prins verwijst naar de jonge prins Karel, de latere keizer Karel, die een bezoek zou gebracht hebben aan het Hof van Liere.

De oudste zoon van Nicolaas, Cornelis, erfde bij zijn vaders dood de hoge heerlijkheid van Berghem en verwierf weldra de hoge rechtsmacht in Antwerpen en het gebied daar omheen.
In 1532 trouwde hij met Wijbrecht van Berghem.

In die tijd had een zekere David Joris (1502–1556) in Vlaanderen een geheime religieuze gemeenschap gesticht, het ‘Huis der Liefde’. Joris had zich aanvankelijk bij de wederdopers aangesloten, maar zich daar weer van losgemaakt en had later zowel de roomskatholieke als de calvinistische leer verworpen. Hij wilde een geloofsgemeenschap gebaseerd op liefde, verdraagzaamheid, geloofsvrijheid.

Van allen die in die tijd wegens hun geloof werden vervolgd hebben de dopers en ook de leden van het Huis der Liefde het meeste geleden. Daarom moesten de bijeenkomsten in het grootste geheim plaatsvinden want de leden riskeerden bij ontdekking de doodstraf. En daarom moesten de leden ook de gewone katholieke erediensten blijven bezoeken om geen argwaan te wekken bij de overheden.
Niet de minsten waren lid van het Huis der Liefde.
De drukker Plantijn, die behalve de officiële publicaties van de katholieke kerk, in het geheim de geschriften van het Huis der Liefde afdrukte. En de Spaanse priester Montano, die nota bene door Philips II naar Antwerpen was gezonden om toezicht te houden op de bijbel die Plantijn in zeven talen naast elkaar aan het afdrukken was, Raphelengius, schoonzoon van Plantijn, Ortelius, Clusius...

Zij zouden later allen naar Leiden vluchten, sommigen om aan de universiteit, dat presidium libertatis, onderzoek te doen en te doceren. Plantijn kon daar zijn drukkerij voortzetten.
Ook de Van Berchems waren lid en na zijn huwelijk had ook Cornelis van Liere zich bij het Huis der Liefde aangesloten. ¹⁾
Toen de situatie in Antwerpen voor Joris te gevaarlijk werd hield Cornelis hem zelfs in zijn huis verborgen. Dat werd ontdekt. Cornelis moest Antwerpen ontvluchten.
Hij is toen met David Joris en zijn familie naar Bazel gegaan. Dat was vermoedelijk in 1545.

In Bazel heeft Joris waarschijnlijk nog tien jaar geleefd onder een schuilnaam. Hij werd door zijn volgelingen onderhouden, leefde in weelde. Het zal Cornelis schatten geld hebben gekost. Anna, een van Cornelis’ dochters, is met een zoon van Joris getrouwd.
Toen men drie jaar na Davids dood erachter was gekomen wie die rijke inwoner van Bazel werkelijk was geweest, is zijn lichaam opgegraven en alsnog verbrand.

Emmery van Liere (1551–1618) was een zoon van Cornelis. Hij moet opgevoed zijn in de leer van David Joris.
Hij werd de grote vriend en vertrouweling van Willem de Zwijger, was zijn opperstalmeester en soms ook zijn secretaris.
Toen de prins en Emmery eens samen Utrecht bezochten en de prins daar ter kerke wilde gaan bracht Emmery hem naar de Jacobskerk. De priester van die kerk was Huibert Duifhuis die waarschijnlijk ook lid van het Huis der Liefde was.
Na afloop zei de prins dat hij nog nooit een betere dienst had bijgewoond.²⁾

De prins benoemde Emmery in 1583 tot eerste gouverneur van de vestingsteden Willemstad en Klundert die toen in aanbouw waren.

Emmery werd de vader van Willem van Liere (1588–1649) en deze werd weer de vader van Willem van Liere van Catwijck (1620–1654). Diens zoon Willem (1652–1706) trouwde in 1681 met Geertruyd Anna van Wassenaer (1659–1694) en vermoedelijk is via dat paar het schilderij van de Heren van Liere bij de familie Van Wassenaer terecht gekomen.

NOTEN
1 Kramer 1971: 79
2 Nispen 1974: 92

• Vorige
• Next