Wassenaer.net

Willem Lodewijk graaf van Wassenaer, heer van Starrenburg, Maasland en Maassluis etc. (1744-1833)

Willem Lodewijk van Wassenaer Starrenburg
anoniem silhouet, ca. 1790
verblijfplaats onbekend.

Willem Lodewijk werd geboren in Den Haag op 23 september 1744 als zoon van Pieter baron van Wassenaer Starrenburg (1712-1761) en Anna Arnoudina barones van Boetzelaer (1713-1795). De tak Starrenburg stamde af van een jongere zoon van de bekende, in 1645 overleden Johan van Wassenaer, heer van Duivenvoorde (zie de beknopte genealogie). In vrouwelijke lijn behoorde niet alleen Johan van Oldenbarnvelt, maar ook Jan van der Does (Janus Douza) en Marnix van St. Aldegonde tot zijn voorouders.

De vroege dood van zijn vader betekende voor Willem Lodewijk dat hij al op tweeëntwintigjarige leeftijd beschreven kon worden in het college van de Ridderschap van Holland (31 oktober 1766). Binnen dit college werd zoals bekend een aantal lucratieve ambten naar anciënniteit verdeeld. Starrenburg kon er daarom op rekenen dat enkele ervan hem op den duur zouden toevallen. Inderdaad was hij in 1795, op het eind van het bestaan van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, het lid van de Ridderschap van Holland met de meeste ambten en functies. In 1760 ving hij een rechtenstudie in Leiden aan. Deze opleiding kwam hem van pas bij zijn functioneren in de ridderschap. Hij zag zich daar niet alleen benoemd tot hoogheemraad van Rijnland (1772), maar werd tevens belast met een diplomatieke missie als extra-ordinaris envoyé en minister plenipotentiaris naar het koninkrijk Sardinië (1773-1774). Na terugkeer van deze missie kreeg hij zitting in de Staten-Generaal als permanent gedeputeerde van Holland (1775-1787). In 1780 volgde opnieuw een diplomatieke opdracht. Samen met Derk Jan van Heeckeren werd hij benoemd tot extra-ordinaris ambassadeur en plenipotentiaris in Rusland. Eerst in januari 1786 zou hij van deze missie terugkeren .

Het kamp van het 'vliegende patriottenleger' bij Delft,
waar graaf Van Wassenaer Starrenburg werd gemolesteerd.
Anonieme tekening 1787, Rijksprentenkabinet, Amsterdam

Bij terugkeer in de Republiek trof hij daar ernstige tegenstellingen aan als gevolg van de Patriotse woelingen. Stadhouder Willem v had Den Haag verlaten. De patriotsgezinde afgevaardigden in de Staten van Holland probeerden een meerderheid te krijgen voor staatshervorming. Starrenburg koos daarbij aanvankelijk partij voor de Patriotten, was het niet uit overtuiging dan wel uit eigenbelang. Hiermee kwam de ridderschap bijna in patriots vaarwater. Zijn houding maakte Starrenburg niet gezien bij de stadhoudersgezinde staatslieden. In het voorjaar van 1787 werd het hem echter duidelijk dat de patriotse beweging een sterk anti-aristocratisch karakter had gekregen. Willem Lodewijk zag zijn belangen bedreigd hetgeen hem deed besluiten tot een wisseling van partij. Hoewel de Oranje-partij hem niet met open armen ontving, wekte zijn ommezwaai in ieder geval de woede op van de Patriotten. Scheldpartijen over en weer en beledigende ruzies tot zelfs in de zitting van de Staten van Holland waren het gevolg.

Starrenburg had inmiddels stadhouder Willem v nodig omdat er enkele functies waren vrijgekomen door het overlijden van een ouder lid van de Ridderschap. Hij solliciteerde hiernaar bij Willem v waarvoor hij zelfs naar Nijmegen reisde. Het lukte hem daardoor het luitenant-houtvesterschap van Holland te verkrijgen, het curatorschap van de Leidse universiteit en het fel begeerde dijkgraaf- en baljuwschap van Rijnland. Intussen had hij binnen de Hollandse Ridderschap de eerste plaats bereikt waardoor hem het ambt van voorzitter van het college van Gecommitteerde Raden van het Zuiderkwartier ten deel was gevallen. Dit ambt, ook wel aangeduid met de titel 'De President van Holland', kan men beschouwen als de belangrijkste functie in het gewest na de stadhouder.

Het was in laatstgenoemde hoedanigheid dat Starrenburg de eerste van de twee dramatische gebeurtenissen in zijn leven beleefde. De Patriotten hadden in de zomer van 1787 in de omgeving van Woerden een legertje op de been gebracht dat zich in augustus van dat jaar op weg begaf. Toen deze gewapende burgermacht Voorschoten en Voorburg genaderd was, ontstond terecht de vrees dat een aanval op Den Haag als regeringszetel in het verschiet lag. Starrenburg had bij afwezigheid van de stadhouder het commando van het garnizoen in de residentie. Door deze dreiging riep hij als voorzitter op de avond van 18 augustus 1787 de Gecommitteerde Raden bijeen. De dinsdag daarop zag Starrenburg zich genoodzaakt de patriotse militaire actie, die intussen voorbij Rijswijk de stad Delft was genaderd, te gaan inspecteren. Hierbij werd hij op 21 augustus 1787 door het burgerlegertje gearresteerd en onder ernstige bedreigingen vastgehouden. Door bemiddeling van de heer Van Vredenburch wist hij te ontkomen. De veilige terugkeer in Den Haag, met daarna het optreden van Pruisische militaire eenheden gaven Starrenburg een gevoel van veiligheid.  Toen de Prins was teruggekeerd, viel hem dan ook als voorzitter van Gecommitteerde Raden de eer te beurt deze in de Staten van Holland met een toespraak welkom te heten (14-11-87). Een maand later, op 6 december 1787, had hij eenzelfde taak met de verwelkoming van Van de Spiegel als nieuwe raadpensionaris.

De inmiddels hoog opgelopen spanningen met Frankrijk voerden uiteindelijk tot een oorlog tegen het stadhouderschap, tegen de Oranjes en het staatsbestel van de Republiek. De aantocht van de Fransen deed stadhouder Willem v besluiten met zijn familie en enkele getrouwen naar Engeland uit te wijken op 18 januari 1795. Een van de weinige regenten die Willem v op deze vlucht mochten vergezellen, was Van Wassenaer Starrenburg. 'C'est pour charité et pour le sauver', zo schreef Willem v hierover aan zijn dochter (Harwich, 20 januari 1795). Deze onderneming kan men beschouwen als het tweede drama in het leven van Starrenburg. Eenmaal in Engeland, heeft hij zich jarenlang in Londen opgehouden. Hij onderhield wel regelmatig contact met de gewezen stadhouder, maar van enige deelname aan georganiseerd verzet tegen de Nederlandse Revolutie blijkt niets. We zien hem slechts op Hampton Court Willem v bezoeken. Bleef hij uitzien naar restauratie in het vaderland? Berichten hierover ontbreken. Eerst na het herstel van de onafhankelijkheid in 1813 vinden we hem terug in Den Haag. Het lijkt dat hij zich met moeite heeft kunnen neerleggen bij de nieuwe orde in Nederland.Weliswaar werd hij reeds in 1815 benoemd in de nieuw georganiseerde Eerste Kamer der Staten Generaal, maar hij heeft daarin nooit zitting genomen. In zijn huis op de hoek van de Kneuterdijk en de Lange Vijverberg heeft hij zich tot op hoge leeftijd - vrij teruggetrokken naar het lijkt - opgehouden tot hij op 25 maart 1833 stierf. Hij is op 29 maart op het kerkhof van de dorpskerk van Wassenaar ter aarde besteld, en niet in de Haagse Kloosterkerk waar zijn voorouders hun laatste rustplaats gekregen hadden.

Ook in zijn persoonlijk leven heeft het Van Wassenaer Starrenburg niet steeds meegezeten. Het heeft hem allicht in zijn goede dagen, vóór zijn vlucht naar Engeland, niet aan inkomsten ontbroken, maar in niet-materieel opzicht verliep het anders. Reeds vroegtijdig kreeg Starrenburg een verhouding met de actrice Marguerite Canette Mareuille. Deze verhouding bracht in 1778 een zoon voort die de naam Lodewijk Jan Worbert meekreeg. Starrenburg heeft dit kind wel erkend, maar zijn buitenechtelijke verhouding bezorgde hem enige tijd de kerkelijke censuur. Het heeft deze relatie aan bestendigheid ontbroken. In Rusland kwam Willem Lodewijk vervolgens in contact met de adel van Sint Petersburg aan het hof van keizerin Catharina II. Daar leerde hij de jonge prinses Catherine Sergievna Troubetskoi
kennen, met wie hij zich in 1781 verloofde. Hoewel de voorgenomen verbintenis zelfs in Den Haag werd afgekondigd, is het tot een huwelijk nooit gekomen. Terug in Den Haag, verloofde hij zich in mei 1786 met de begeerde erfdochter Henriëtte Torck van Rosendael en Duivenvoorde. Reeds een maand later werd deze verloving weer verbroken, tot woede van Starrenburg die hierachter politiek gekonkel vermoedde.

Reeds vroeg trachtte Starrenburg in Wenen het nieuwe adelsdiploma te verwerven waarmee hij de titel van graaf zou krijgen. Dit werd hem op 12 december 1792 verleend waarmee hij de top van zijn maatschappelijke carrière bereikte naast de vele ambtelijke functies.

Een goed portret van Willem Lodewijk van Wassenaer Starrenburg is niet aanwezig. Het schilderij dat de Haagse schilder Guillaume de Spinny in 1766 van hem maakte - het jaar waarin hij in de Hollandse Ridderschap werd beschreven - is niet teruggevonden. Het silhouet van circa 1790 heeft maar een betrekkelijke waarde.

Zoals gezegd, kwam Starrenburg op 25 maart 1833 als laatste van zijn tak te overliiden in het huis op de hoek van de Kneuterdijk en de Lange Viiverberg dat in 1711-1712 door zijn gelijknamige grootvader was gebouwd. De kroniekschrijvers van zijn dagen hebben verschillend over hem geoordeeld, vermoedelijk als gevolg van de felle politieke tegenstellingen in die dagen. Een oordeelkundig tijdgenoot als A.F.J.A. van er Duyn van Maasdam - lid van het driemanschap van 1813 - zei over hem: ‘het oudste en bekwaamste lid in de vergadering’.

Bron: Heren van Stand - 800 jaar familiegeschiedenis van Wassenaer

 

• Vorige
• Next