Jacob van Wassenaer 1649–1707
heer van Voorschoten bij gifte van zijn vader in 1668 en van Duivenvoorde en Veur in 1681
kapitein der gardes 1666
ritmeester 1668
lid van de ridderschap van Holland gecommitteerde raad en lid der Staten Generaal in 1669
superintendent van de abdij Rijnsburg in 1690
hoogheemraad in 1674
en in 1679 dijkgraaf van het Hoogheemraadschap van Rijnland
Jacob was het derde kind van Arent van Wassenaer en Anna Margaretha van Scherpenzeel. Hij werd naar zijn grootvader van moederszijde genoemd, Jacob van Scherpenzeel, heer van Offem.
Na hem werden nog vier kinderen geboren, twee stierven jong, maar Frederik Willem (1658–1703) en Geertruyd Anna (1659– 1702) groeiden op.
In 1662 stierf zijn moeder, Jacob was dertien jaar oud.
Toen Jacob vijftien was geworden nam hij dienst bij het Regiment Hollandse Gardes van zijn oom Pieter van Wassenaer van Starrenburg, de halfbroer van zijn vader. Tussen 1664 en 1666 was hij met dit regiment in Willemstad gelegerd waar zijn vader in die tijd gouverneur was.
Aan het Lange Voorhout nr. 56 (thans Hotel Des Indes) was in 1662 Maria van Liere-van Reigersberg komen wonen, sinds 1654 weduwe van Willem van Liere,
heer van de beide Catwijcken en het Sant. Ze verhuisde met haar twee kinderen, Willem (1652–1706) en Jacoba (1653–1693).
De families Van Liere en Van Wassenaer kenden elkaar.
Arent van Wassenaer was na de dood van Willem van Liere als getuige opgetreden bij de akte van scheiding en deling tussen Maria en haar kinderen.
Of Jacob en Jacoba elkaar aan dat Lange Voorhout hebben leren kennen of elkaar al veel eerder hadden ontmoet weten we niet. In september 1668 trouwden zij in Voorschoten met elkaar, hij negentien en zij net zestien jaar oud.
Om het huwelijk luister bij te zetten kwamen de leden van de Rederijkerskamer van Voorschoten met trommels en vaandels naar de bruiloft om een ‘fatsoenlijk en eerlijk lofgedicht’ op het paar voor te dragen. In datzelfde jaar droeg Arent van Wassenaer de heerlijkheid Duivenvoorde aan zijn zoon over. Zo kon Jacob de dienst verlaten, een plaats in de ridderschap van Holland krijgen, een bestuurlijke carrière beginnen en meer thuis zijn.
Jacob en Jacoba gingen in het grote huis aan de Kneuterdijk wonen, dat zijn grootvader Johan indertijd had laten bouwen.
In 1669 werd de eerste zoon geboren die naar zijn grootvader Arent werd genoemd. Een jaar later kwam Willem, de voorvader van alle nu nog levende Van Wassenaers. Er werden dertien kinderen geboren. Vijf daarvan stierven bij de geboorte of in hun eerste levensjaren.
Men sprak over deze zeventiende eeuw als de Gouden Eeuw waarin de welvaart toenam, waarin handel, wetenschap en kunsten begonnen te bloeien, nieuwe landen werden ontdekt.
Maar tegelijkertijd woedde er heel veel oorlog in Europa. De Republiek was daar voortdurend bij betrokken, en ook het gezin aan de Kneuterdijk heeft er van mee moeten maken.
De Tachtigjarige Oorlog was in 1648 met de Vrede van Münster voorbij. Maar in 1652 brak er een zeeoorlog met Engeland uit en in 1665 een tweede.
Vanaf 1672, het Rampjaar, was er oorlog in het hele land en op zee.
De Franse legers van de zonnekoning Lodewijk XIV staken in juni de Rijn over en trokken de Overbetuwe binnen. Kort daarna namen zij de steden Utrecht en Amersfoort in terwijl ondertussen de bis- schoppen van Münster en Keulen delen van Gelderland en Overijssel veroverden. Op zee werd weer met de Engelsen gevochten.
Het was ook het jaar dat de gebroeders De Witt op de Plaats in Den Haag gelyncht werden en Prins Willem van Oranje legeraanvoerder en weer stadhouder werd. Vanuit het hele land trokken vluchtelingen naar het westen. In de steden zwierven rovers en bedelaarsbenden rond, die soms van honger en kou op straat in elkaar zakten.
De kinderen hebben vanuit het huis aan de Kneuterdijk veel ellende en geweld gezien en gehoord.
Deze oorlog duurde tot in 1678 de Vrede van Nijmegen gesloten werd.
In 1685 had Lodewijk XIV het edict van Nantes opgeheven. De Franse protestanten, de hugenoten, waren in Frankrijk hun leven niet meer zeker en vluchtten naar Engeland en de Republiek.
De beroemde architect, Daniel Marot (1661–1751) was een van hen, alsmede de theoloog Jean Christian Basnage (1653–1725), die later dominee van de Waalse gemeente in Den Haag werd. Hij werd een grote vriend van de familie, die in de hofkapel op het Binnenhof ging kerken. In datzelfde jaar was Jacobus Stuart, de broer van de overleden Karel II in Engeland tot koning gekroond.
Jacob ging met een afvaardiging van de Republiek naar Londen om de nieuwe koning namens de Republiek te feliciteren. Maar toen bleek dat deze koning zijn zoon katholiek had laten dopen, de katholieken in zijn land protegeerde en een verbond met Lodewijk XIV was aangegaan, verzochten de Engelse protestanten Willem III naar Engeland over te komen om de Engelse troon voor zijn vrouw Mary op te eisen.
Zo begon in 1688 de ‘Glorious Revolution’.
Jacob zag zijn broer Frederik Willem en zijn zoon Willem met de Gardes te Voet, het elitecorps van de stadhouder, optrekken naar Engeland.1)
Zijn oudste zoon Arent was er ook bij, maar niet als militair.
De stadhouder en zijn vrouw Mary Stuart werden koning en koningin van Engeland. In datzelfde jaar begon Lodewijk XIV aan een nieuwe oorlog, in de Zuidelijke Nederlanden, die hij bij zijn rijk wilde voegen, in delen van Duitsland en in Ierland. Jacobs broer en zonen waren er weer bij. Jan Gerrit vocht ter zee.
In 1697 werd deze oorlog besloten met de Vrede van Rijswijk.
Maar in 1702 begon Lodewijk XIV opnieuw met zijn grenzeloze landhonger. Deze oorlog, de Spaanse Successieoorlog, eindigde in 1713 met de Vrede van Utrecht. Weer gingen de zonen mee. Dit keer ook de jongste, Carel Lodewijk, die in 1685 geboren, daar nu oud genoeg voor was.
Jacob moet een toegewijd vader en familieman zijn geweest: toen de oudste zoon Arent, die later de heerlijkheden zou erven, in 1692 benoemd was tot ruwaard van Putten, schreef zijn vader een brief aan Willem Bentinck, (de latere schoonvader van Arent), overvloeiend van dankbaarheid voor zijn bemiddeling.
‘Vous ne sçauriez croire, Monsieur, la joie qu’elle m’a donnée, voyant qu’il a plû à sa Majesté d’honorer mon fils de la charge de ruart de Putten ddont je luy auray une éternelle obligation tous les jours de ma vie...’en ‘Monsieur, que si jamais je puis estre asses heureus d’avoir occasion de pouvoir rendre service à vos enfans ou à vos amis, que je le feres avec autant de zèle que pour mes miens propres....’ 2)
Om inkomsten en ook aanzien voor Willem te genereren schreef Jacob in 1655 een brief aan het Duitse Huis met het verzoek om deze, toen nog maar drie jaar oud, tot ridder-expectant te benoemen. Dat werd toe gestaan. Willem zou het eerste Hollandse lid van dit illustere gezelschap worden. Later werd hij coadjutor.
De derde zoon, Jan Gerrit (1672–1723), werd het petekind van de geliefde en gastvrije neef Johan van Arnhem (1636–1716).
Toen veel later, bij de dood van zijn zwager Willem van Liere in 1706, een plaats in de Admiraliteit van Amsterdam vrij kwam, heeft Jacob zijn uiterste best gedaan om zijn neef Willem Lodewijk (1675–1720), de zoon van Willem van Wassenaer Starrenburg (1649–1723) op die plek benoemd te krijgen.3)
Jacobs neef, Johan van Arnhem (zoon van zijn vaders zuster Theodora), en zijn vrouw Margriete van Arnhem (1635–1721) woonden op kasteel Rozendaal bij Arnhem, het kasteel dat eens van de Van Scherpenzeels was geweest.
De Van Arnhems hadden geen kinderen. Jacob en Jacoba en ook Geertruyd Anna en haar man Willem van Liere en alle kinderen waren er altijd welkom. Vele heerlijke zomers werden op Rozendaal doorgebracht, vele toneelstukken opgevoerd, vele gedichten geschreven.
Soms kwamen de stadhouder en zijn vrouw vanuit hun jachtslot Het Loo op bezoek, dikwijls in gezelschap van Willem Bentinck (1649–1709), de boezemvriend van Willem III. Soms werden de mannen uitgenodigd om op Het Loo te komen jagen.
Daniel Marot had een nieuwe en onbekende stijl in de Republiek geïntroduceerd, de barok. Willem III was zeer met hem ingenomen en liet hem het interieur en de tuinen van zijn jachtslot, thans paleis Het Loo, ontwerpen. Een nieuwe wereld ging open en de vrienden, in Rozendaal bij elkaar, lieten zich inspireren. Zij lieten meubels en huisraad maken in de nieuwe stijl en vooral Johan van Arnhem en Willem Bentinck maakten van hun tuinen lusthoven met prachtige borders, boomgaarden, waterpartijen en geheimzinnige grotten.
Ook Jacob van Wassenaer heeft geprobeerd de tuinen van kasteel Duivenvoorde in de nieuwe stijl op te knappen, en zijn zoon Arent zou dat later voortzetten.
Jacob was in 1674 hoogheemraad van Rijnland geworden en in 1679 dijkgraaf.
Hij gaf in 1685 aan de barokkunstenaar Romein de Hooghe (1645–1708) de opdracht een beker te ontwerpen, een zogenaamde hensbeker. Deze schitterende beker schonk hij samen met zijn collega’s hoogheemraden aan het hoogheemraadschap en bij bijzondere gelegenheden van het hoogheemraadschap wordt er nog steeds uit deze beker gedronken.
In 1688 heeft hij een prachtige torenklok laten maken voor het kasteel. De kerk in Voorschoten kreeg er ook een.
Tenslotte maakte Jacob later als ‘eerste edele’ van de Ridderschap hier in de Republiek de dienst uit samen met de raadpensionaris van Gouda, Bruno van der Dussen (1660–1741) en met Antoni Heinsius (1641–1720), de raadpensionaris van Holland.
In een zogenaamd ‘secreet besogne’, een geheime commissie van de Staten Generaal, vooral gericht op buitenlandse politiek, werden de belangrijke beslissingen voorgekookt.
Vanuit Frankrijk was een zekere Adrianus Helvetius (1629–1709) naar de Republiek gezonden. Deze was indertijd door zijn vader, een dokter, naar Frankrijk gestuurd om daar door de verkoop van genees- middelen het familiekapitaal te vergroten. Hij studeerde er ook medicijnen en had een geneesmiddel tegen dysenterie uitgevonden. Hij werd daarmee beroemd in de hoogste hofkringen en werd al weldra in Franse politieke geheimen ingewijd. Vanaf 1705 werd hij viermaal op een diplomatieke missie naar Holland gezonden. Hij moest uitvinden in hoeverre de Republiek bereid zou zijn op Franse toenaderingspogingen in te gaan.
Hij schreef over Jacob:
‘L’ínspection du Gouvernement intérieur des Provences Unies regarde principalement Mr. De Wenvoirden (Duivenvoorde), président du conseil, committé des Etats Unies de Hollande. Il est égallement respect able par sa naissance et par son habilité et l’on peut dire sans le flatter que son esprit solide, son procédé sincère et ses manières civiles font honneur à l’illustre maison de Wassenaar de laquelle il est sorti....’ 4)
Deze Helvetius was in Frankrijk bevriend geraakt met de later beroemde schilder Theodoor Netscher (1662–1747).
De wereld was ook toen al klein. Netscher was in het begin van de achttiende eeuw rentmeester der kerkelijke goederen in Hulsterambacht geworden, even voordat Arent van Wassenaer IX er zijn oom Frederik Willem van Wassenaer van Rosande in 1703 was opgevolgd als baljuw van Hulst en Hulsterambacht.
Frederik Willem van Wassenaer van Rosande was in 1702 ‘in een colyck’ overleden...’
‘De heer van Duivenvoorde was seer affligeert’ aldus Antoni Heinsius.5 Theodore Netscher en Arent werden grote vrienden.
In 1693 stierf Jacoba, vermoedelijk bij de geboorte van hun veertiende kind. Jacob was toen 44 jaar oud.
Jacob werd ouder.
De stichting Kasteel Duivenvoorde heeft onlangs een portret van hem aan kunnen kopen, geschilderd door de fijnschilder Willem van Mieris (1662–1747). Hij zit als oude tamelijk gezette man aan een tafel. Op die tafel liggen twee boekwerken, de bijbel en de ‘costumen van Rijnland’, een geschrift waarin het gewoonterecht van Rijnland beschreven wordt.
Het zijn symbolen van zijn geloof en het werk dat hem mogelijk het liefste was.
Jacob heeft de huwelijken van zijn zoons Arent, Willem en Jacob Emmery meegemaakt en was een aantal malen peetvader bij de doop van hun kinderen.
In een brief uit 1706 schreef zijn zoon Arent aan zijn schoonvader, de bovengenoemde Hans Willem Bentinck, duke of Portland, dat zijn vader leed aan een zwelling aan zijn dij en op zijn kamer moest blijven. Maar hij houdt zich goed.6)
Jacob stierf in 1707 op 58-jarige leeftijd en werd op 11 juni 1707 in Voorschoten begraven.
NOTEN
1 Stapleton 2003: 255
2 Japikse 1924: 662
3 Japikse 1924: 488
4 Bijl 1966: 167
5 Veenendaal De briefwisseling van Anthonie Heinsius: 163
6 Japikse 1924: 474
Op deze site wordt een beeld gegeven van 800 jaar familiegeschiedenis van één van de oudste adellijke geslachten, de Van Wassenaers. »lees meer
Op deze site wordt een beeld gegeven van 800 jaar familiegeschiedenis van één van de oudste adellijke geslachten, de Van Wassenaers. »lees meer
Op 3 november 2000 was het 800 jaar geleden dat voor het eerst een Van Wassenaer in schriftelijk gedocumenteerde vorm verscheen. Dat feit vormde de aanleiding voor een aantal evenementen dat in 2000 en 2001 gezamenlijk het Van Wassenaer-project uitmaakte. Deze evenementen werden georganiseerd door een samenwerkingsverband waarvan de Familiestichting van Wassenaer, de Stichting Duivenvoorde, de Stichting Twickel, de Stichting Hollandse Historische Reeks, de Stichting Internationale van Wassenaer Concours en het Nationaal Archief deel uitmaken. Een team van eminente historici heeft daarnaast een schitterend geïllustreerd boek geschreven. In het Haags Historisch Museum en op Duivenvoorde en Twickel zijn bijzondere rondleidingen georganiseerd. Het Van Wassenaerconcours stond eveneens in het teken van dit jubileum en ook het Nationaal Archief rondde in 2002 een bijzonder archiefproject af.
Op deze nieuwe website treft u nadere informatie aan over de familiegeschiedenis in het algemeen, de familieleden, de projecten, boeken, tentoonstellingen en evenementen.
> Familiehistorie
> Familieleden
> Activiteiten
> Boeken
> Tentoonstellingen
> Fotoarchief (password)
> Familiehistorie
> Familieleden
> Activiteiten
> Boeken
> Tentoonstellingen
> Fotoarchief (password)
Welkom op de nieuwe site van de Familie van Wassenaer. De eerste versie van deze site hebben we gelanceerd in het jaar 2000, bij het 800-jarig bestaan van de familie. »lees meer
We hadden veel te vertellen, bijvoorbeeld over de tentoonstellingen in het Haags Historisch Museum en in de oude familiekastelen Duivenvoorde en Twickel, het in de Hollands Historische Reeks uitgegeven boek 'Heren van Stand' en over diverse archiefinventarisaties. Nu, twintig jaar verder, vonden we het tijd om de site op te frissen en aan te passen aan de context en de webtechniek van deze tijd. De site verwijst naar aspecten van onze familiegeschiedenis, kunstobjecten en naar de diverse stichtingen en instellingen waaraan wij direct of indirect zijn geliëerd, en geeft informatie over andere publicaties en tentoonstellingen als dat actueel is.
Mocht je naar aanleiding daarvan verdere informatie willen ontvangen, dan kun je die aanvragen op info@wassenaer.net.
Wij zijn Robert Koumans van NAIT Media Ventures heel dankbaar voor de productie van de nieuwe site. En Stichting Jacoba van Wassenaer Fonds voor de financiering van deze update.
Wij wensen je veel plezier toe bij je rondgang over onze site. Als je wilt kun je feedback achterlaten door hier te klikken.
Arent van Wassenaer
Voorzitter bestuur Familiestichting van Wassenaer
