Wassenaer.net

Willem van Wassenaer (1670–1719)
schilder: Theodore Netscher (1661–1732)

Willem van Wassenaer 17.11.1670–4.11.1719

generaal-majoor
wachtmeester-generaal
luitenant-kolonel der gardes te voet
gouverneur van Bergen op Zoom
coadjutor van het Duitse huis

Willem was de tweede zoon van Jacob van Wassenaer en Jacoba van Liere. Hij werd genoemd naar de vader van Jacoba, Willem van Liere.

Hij is het die op het schilderij van de vijf oudste kinderen, dat in de hal van kasteel Duivenvoorde hangt, met een schelp water uit de fontein opvangt. Water, de bron van leven.

Van hem stammen alle thans levende Wassenaers af.

Willem werd, toen hij pas drie jaar oud was, door zijn vader aangemeld bij een oude rijke ridderorde, de Balije van Utrecht. In de ridderschap van Holland zou hij nooit kunnen komen, omdat zijn oudste broer Arent daarvan lid zou worden als hij na hun vaders dood kasteel en heerlijkheid Duivenvoorde zou erven.

Willem werd aangenomen als ridderexpectant. Hij werd het eerste lid uit Holland van dit eerbiedwaardige gezelschap. Later is hij coadjutor geworden.

De kinderen van Jacob en Jacoba hebben in hun leven meer oorlog dan vrede meegemaakt.
In 1672 begon het met het rampjaar. De aanval op de Republiek vanuit Frankrijk, Duitsland en Engeland.
In 1678 was die oorlog teneinde en kwamen er een paar jaren van betrekkelijke rust.
In 1685 had de Franse koning Lodewijk XIV het Edict van Nantes verworpen hetgeen een stroom hugenotenvluchtelingen naar ons land en naar Engeland op gang had gebracht.
In 1688 begon de ‘Glorious Revolution’. Willem III trok op naar Engeland om de katholieke koning Jacobus II, zijn schoonvader, af te zetten met in zijn gevolg behalve zijn eigen Hollandse troepen, de Franse hugenoten die naar de Republiek waren gevlucht.

Willem was in 1686, zestien jaar oud, al vaandrig bij de gardes te voet, het regiment van de stadhouder zelf en in 1688 ging hij mee naar Engeland.¹⁾ Waarschijnlijk ging hij samen met en onder bescherming van zijn oom Frederik Willem van Wassenaer van Rosande (1658–1703), die toen kapitein bij dat regiment was.
Deze oom werd later peter van Willems tweede zoon, Frederik Hendrik (1701–1771).

Lodewijk XIV begon in datzelfde jaar aan een nieuwe oorlog die negen jaren zou duren. Hij viel aan in Ierland en in de Zuidelijke Nederlanden, en sloeg zijn klauwen uit naar de gebieden van de Habsburgse keizer in Oostenrijk.
Tegenover zich vond hij de ‘grote alliantie’ van Engeland, de Republiek, Oostenrijk, Spanje, Savoye, Zweden en een paar Duitse vorsten.

De grote generaals in die oorlog waren de maarschalken François van Montmorency Luxembourg (1628–1695) aan Franse zijde, en aan de andere kant Willem III zelf, de Engelse John Churchill, later eerste hertog van Malborough (1650–1722) en de Oostenrijkse prins Eugenius van Savoye (1663–1736). Willem van Wassenaer vocht in de Zuidelijke Nederlanden mee, eerst als vaandrig, later als kapitein der gardes te voet bij Steenkerken in 1692, in 1693 bij Neerwinden en in 1694 in de slag bij Fleurus. Bloedige veldslagen met enorme verliezen aan beide zijden, met voorlopig overwinningen voor de Fransen.

De geallieerden konden in 1695 Namen terugveroveren op de Fransen, die toen een maand later de Grote Markt en het hele stadscentrum van Brussel kapot schoten met hun kanonnen die ze op de hoogten van Anderlecht hadden opgesteld.
De Fransen leden elders in Europa verliezen en in 1697 werd de Vrede van Rijswijk gesloten. Lodewijk XIV erkende Willem III als koning van Engeland en zag voorlopig af van de Zuidelijke Nederlanden.

Negen jaar heeft Willem gevochten. Wat voor leven is dat geweest?
Van het voorjaar tot in de herfst op het veld. Slapen in tenten, zorgen voor de mannen. Met angst in het hart de volgende veldslag aangaan. Hopen op overwinning, vrezen voor verlies, dood.
Kou, honger.. het stapelvoedsel brood... aangebracht door de joodse firma Machado en Pereira uit Amsterdam.²⁾
In de winter naar huis, maar zodra het voorjaar werd, weer terug moeten.
Wat voor iemand was Willem geworden toen hij in 1697 eindelijk weer naar huis kon gaan?

In 1699 trouwde hij met Harmeline Pieternelle Schaep, vrouwe van Den Dam, Maelstede, Capelle, Biezelinge, Schore, Vlake en Eversdijck (1677– 1748). Zij was zeven jaar jonger dan hij.
Toen zij vijf jaar was waren haar ouders gestorven. Waar zij toen heeft gewoond en wie haar verzorgd heeft is niet bekend. Ze had van haar moeder een prachtig kasteel bij Capelle in Zeeland en van haar vader een huis bij Hellendoorn, Den Dam geheten, geërfd.

Toen hun twee oudste jongens geboren waren, Jacob Herman (1700–1724) en Frederik Hendrik (1701–1777) was het even rustig in het land.
In 1703 werd Willem gouverneur van Willemstad. Hij heeft waarschijnlijk nooit in het mooie gouverneurshuis aldaar kunnen wonen want hij moest weer ten oorlog.
In 1702 was een nieuwe strijd uitgebroken, de Spaanse Successieoorlog die tien jaar zou duren.

Weer had Lodewijk XIV zijn ogen op de Zuidelijke Nederlanden gericht. Ditmaal omdat zijn kleinzoon, Philippe van Anjou, na de dood van de kinderloze koning Karel II van Spanje erfgenaam was geworden van de Spaans Habsburgse bezittingen waar dit gebied toe behoorde.
De koning-stadhouder was ondertussen in 1702 gestorven. Hij was opgevolgd door zijn schoonzuster Queen Anne die al haar vertrouwen wederom in de hertog van Malborough had gesteld.

Hendrik van Nassau Overkerk, een bastaardkleinzoon van prins Maurits van Nassau leidde het leger van de Republiek. En weer werd er gevochten vanaf het voorjaar tot in de herfst.
Opnieuw moest Willem meevechten in bloedige en beroemde veldslagen. In 1708 bij Oudenaerde, waar hij zich onderscheidde en gewond raakte, in 1709 bij Malplaquet, Douay, Doornik en Ramillies in 1710. Zijn jongere broer Carel Lodewijk vocht in al die slagen waarschijnlijk mee met de cavalerie.

Voor zijn moedige aandeel in de oorlog werd Willem benoemd tot generaal-majoor der infanterie, wachtmeester-generaal en luitenant-kolonel der gardes te voet.

In 1713 werd de Vrede van Utrecht gesloten. De Zuidelijke Nederlanden gingen over naar de Oostenrijkse tak van de Habsburgers en Philips van Anjou werd als Philips V koning van Spanje. Willem kon weer naar huis.

In 1714 werd hij benoemd tot gouverneur van Bergen op Zoom.

Waarschijnlijk is het gezin daar toen gaan wonen. Daar is ook een prachtig gouverneurshuis.

Willem en Harmeline Pieternelle hebben tien kinderen gekregen: acht jongens en twee meisjes. De eerste kinderen werden in Den Haag geboren, de jongste twee in Bergen op Zoom in 1716 en 1718.

Vijf kinderen stierven tijdens Willems leven. De twee meisjes en drie jongens.

Willem, deze dappere soldaat, stierf in 1719 na een ziekte in zijn eigen bed. Hij was nog maar 49 jaar oud.

NOTEN
1 Van der Aa Biografisch woordenboek
2 Van Nimwegen 1993: 26

• Vorige
• Next